Το ότι τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να καταστούν άκρως εθιστικά και «ηδονοβλεπτικά» στις ζωές ανθρώπων με τους οποίους μπορεί να μην έχουμε καμία φυσική επαφή δεν είναι αποκάλυψη σε κάποιον που χρησιμοποιεί το Facebook, το Twitter και το Instagram. Αλλά στο The Social Dilemma, ευσυνείδητοι πρώην υπάλληλοι και στελέχη των παραπάνω εταιριών εξηγούν ότι οι επιβλαβείς επιπτώσεις των κοινωνικών δικτύων είναι χαρακτηριστικά και όχι σφάλματα.
Υπογραμμίζουν ότι η χειραγώγηση της συμπεριφοράς του χρήστη με στόχο το οικονομικό κέρδος είναι σφυριλατημένη σε αυτές τις εταιρίες με Μακιαβελική ακρίβεια. (Αναφέρεται μάλιστα ότι μόνο σε 2 τινά στην ανθρώπινη διάλεκτο χρησιμοποιούμε τη λέξη «χρήστης» – κι αυτά είναι για τα ναρκωτικά και τα κοινωνικά δίκτυα). Οι άπειρες ειδοποιήσεις και η ενθάρρυνση για refresh της σελίδας λειτουργούν στην ανθρώπινη ψυχολογία σαν τον κουλοχέρη. Το κινητό σου είναι πάντα δίπλα για να σου προσφέρει αυτή τη στιγμιαία ευχαρίστηση με καταιγισμό πληροφορίας κομμένο και ραμμένο στα μέτρα σου. Αυτές οι εξατομικευμένες προτάσεις χρησιμοποιούν δεδομένα όχι μόνο για να προβλέψουν, αλλά και για να επηρεάσουν τις ενέργειές μας, μετατρέποντάς μας σε «ώριμα φρούτα» για τους διαφημιστές αλλά και τους προπαγανδιστές.
Το ντοκιμαντέρ πραγματεύεται την απομόνωση, την εσφαλμένη εικόνα για το «ωραίο» που γίνεται ολοένα και πιο άπιαστο όνειρο με τη χρήση φίλτρων, και τις καταστροφικές συνέπειες στην ψυχολογία των εφήβων, οι αυτοκτονίες των οποίων έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.
«Ποτέ ξανά στην ιστορία δεν είχαν 50 προγραμματιστές ηλικίας 20-35 τη δύναμη στα χέρια τους να επηρεάσουν 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους» λέει ο Tristan Harris, πρώην στέλεχος ηθικής στην Google. Η Anna Lembke, ειδικός στους εθισμούς στο Πανεπιστήμιο του Stanford εξηγεί ότι τα κοινωνικά δίκτυα εκμεταλλεύονται την εξελικτική ανάγκη του εγκεφάλου για διαπροσωπική επαφή. Και ο Roger McNamee, ένας από τους πρώτους επενδυτές στο Facebook, διατυπώνει έναν καταπληκτικό ισχυρισμό: η Ρωσία δεν χάκαρε το Facebook στις εκλογές, απλώς χρησιμοποίησε την πλατφόρμα.
Τα περισσότερα από αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά, αλλά το Social Dilemma ενισχύει τη θεματική του, με μοντάζ που «κόβουν» από τις συνεντεύξεις και παρουσιάζουν σε δραματοποιημένη μορφή μια οικογένεια στα προάστια που υποφέρει από τις επιπτώσεις των κοινωνικών δικτύων. Αμίλητα γεύματα με τα παιδιά στα κινητά τους, η έφηβη κόρη με προβλήματα αυτοεκτίμησης και ο γιος που μυήται από ακροδεξιά ιδεολογία από προτεινόμενα βίντεο στο Youtube.
Παρά τις έντονες επικρίσεις τους, οι ερωτώμενοι στο «Κοινωνικό δίλημμα» δεν είναι όλοι καταστροφολόγοι. Πολλοί προτείνουν ότι με τις σωστές αλλαγές, μπορούμε να διασώσουμε το καλό των κοινωνικών μέσων – τη συσπείρωση σε ζητήματα που χρειάζονται την προσοχή μας, την αμεσότητα σε ιατρικά προβλήματα, την δικτύωση οικογενειών που μένουν μακριά.
Όπως και να έχει η τεχνολογία είναι εδώ για να μείνει και η απομάκρυνσή μας από αυτή θα μας καθιστούσε σε μερικά χρόνια κάτι σαν τη γιαγιά μας σήμερα. Με δεδομένο αυτό, αλλά και με άλλα θετικά, όπως πχ. η δυνατότητα μικρότερων εταιριών και μαγαζιών να προβάλλονται στο target audience τους οικονομικά και αποτελεσματικά, και με τις καινοτομίες που έχουν βελτιώσει άλλες πτυχές της ζωής μας, το ζητούμενο είναι η ισορροπία.
