Απ’ όπου σταθείς στον κόμβο του Χίλτον βλέπεις να δεσπόζει το νέο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η γυάλινη πρόσοψή του αντανακλά τον αττικό ουρανό, τα γύρω κτίρια, τα φώτα, την κίνηση των αυτοκινήτων πρωί- βράδυ.
Επειτα από επτά χρόνια που παρέμενε κλειστή, λόγω εργασιών επέκτασης και ανάπλασης, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τα εγκαίνια της νέας Εθνικής Πινακοθήκης, που θα γίνουν στις 24 Μαρτίου από τον πρωθυπουργό, διαδικτυακά ασφαλώς, με τη φυσική παρουσία περίπου 50 ατόμων. Ολοι εργάζονται πυρετωδώς για τη σημαδιακή μέρα που συνδέεται με την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, γι’ αυτό και το μουσείο ετοίμασε ένα εκθεσιακό αφιέρωμα με έργα από τις πολύτιμες συλλογές του.
Ο γερανός δεν έχει φύγει ακόμα, συνεργεία διαμορφώνουν την είσοδο, τα έργα της περιοδικής έκθεσης και της μόνιμης συλλογής στήνονται, ψηφιακές οθόνες που θα δίνουν πληροφορίες στους επισκέπτες αποκαλύπτονται, τα συστήματα ασφαλείας δοκιμάζονται. Η μεγάλη «Λαϊκή αγορά» του Παναγιώτη Τέτση θα υποδέχεται τον κόσμο, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Στον ίδιο χώρο στεγάζονται το εκδοτήριο εισιτηρίων, το πωλητήριο, το βεστιάριο και σαλόνι ψηφιακής πληροφόρησης.
Δύο είσοδοι οδηγούν στους εκθεσιακούς χώρους. Η μία προς στην Πτέρυγα «Σταύρος Νιάρχος», που έχει τρεις ορόφους και φιλοξενεί τις μόνιμες συλλογές. Η άλλη προς τη σπείρα και από εκεί στο αμφιθέατρο και στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων. Ενα γυάλινο προπέτασμα και κεκλιμένα επίπεδα εξασφαλίζουν περιπατητική πρόσβαση στους ορόφους με πανοραμική θέα της πόλης.
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
«Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία, ετοιμαζόμαστε να παραλάβουμε επισήμως το κτίριο», μας λέει η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης από το 1992. «Υπάρχουν πράγματα που πρέπει να συμπληρωθούν, κάποιες λεπτομέρειες που ολοκληρώνονται, αλλά σε γενικές γραμμές το κτίριο είναι έτοιμο. Εχουν μπει οι συναγερμοί, τα φώτα, οι κλιματισμοί, όλα δουλεύουν, όλα είναι εντάξει».
Η ίδια έχει προχωρήσει τον εκθεσιακό προγραμματισμό, ελπίζοντας να βγούμε σύντομα από την περιπέτεια της πανδημίας. Ετσι, η αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων θα εγκαινιαστεί τον ερχόμενο Νοέμβριο με μια μεγάλη έκθεση που έρχεται από το Μουσείο του Λούβρου. Εχει θέμα «Το πορτρέτο στις συλλογές του Λούβρου» και περιλαμβάνει περισσότερα από 200 έργα που καλύπτουν την ιστορία της προσωπογραφίας από την Προϊστορία έως τον Ντελακρουά.
• Είστε ικανοποιημένη κ. Λαμπράκη; Ολα πάνε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα;
Οταν είσαι μέσα στη φωτιά δεν λες ποτέ «Είμαι ικανοποιημένη». Θα είμαστε όταν όλα τελειώσουν, τώρα είμαστε στη βράση επάνω. Εγώ ιδιαίτερα έχω τεράστιες ευθύνες, γιατί παρακολουθώ και τα κτιριολογικά και τις πιθανές ελλείψεις και εποπτεύω την προετοιμασία των έργων. Αν η παλαιά Πινακοθήκη φιλοξενούσε 400 έργα στη μόνιμη συλλογή της, τώρα θα παρουσιαστούν 1.000, πάνω από τα διπλάσια.
Ολα αυτά τα έργα βρίσκονταν σε σύγχρονες αποθήκες, κρεμασμένα σε συρόμενα πανό, αλλά για πολύ καιρό, άρα έπρεπε να τα φροντίσουμε. Γι’ αυτό πέρασαν από συντήρηση και απεντομώθηκαν. Αυτό σημαίνει ότι μπήκαν σε αεροστεγείς σακούλες, διοχετεύτηκε μέσα ατμός από τον οποίο είχε αφαιρεθεί το οξυγόνο και έμειναν σε αυτή την κατάσταση ένα μήνα, απλωμένα στη Γλυπτοθήκη και σε άλλα μέρη, προκειμένου να πάνε πεντακάθαρα, χωρίς μικρόβια, να εκτεθούν στο καινούργιο μουσείο. Για το έργο αυτό συστρατεύτηκε όλο το προσωπικό.
• Από τη μακρόχρονη θητεία σας αυτή είναι η πιο σημαντική στιγμή;
Εχουν γίνει πολλά πράγματα στη διάρκεια της θητείας μου, μόνο να σκεφτείτε τη δημιουργία της Εθνικής Γλυπτοθήκης στο Γουδί, τα παραρτήματα στην Κέρκυρα, στο Ναύπλιο, της Σπάρτης που εκσυγχρονίστηκε, της Αίγινας όπου τώρα προκηρύσσεται ο διαγωνισμός για το καινούργιο μουσείο. Αλλά και οι μεγάλες εκθέσεις «Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν», «El Greco, ταυτότητα και μεταμόρφωση», ή «Το Φως του Απόλλωνα», «Ιταλική Αναγέννηση και Ελλάδα», «Αθήνα-Μόναχο», «Αθήνα-Παρίσι»… Συνολικά κάναμε 200 εκθέσεις, χιλιάδες κόσμου ήρθαν και κάθε έκθεση συνοδευόταν από επιστημονικό κατάλογο. Εγιναν πολλά, και φανερά και αφανή. Ψηφιοποιήθηκαν όλα μας τα έργα, στο διαδίκτυο, στο σάιτ της Πινακοθήκης υπάρχουν 200 ξεναγήσεις, όλες δικές μου.
Εγινε μια τεράστια δουλειά υποδομής, η οποία θα αξιοποιηθεί τώρα γιατί έχουμε κι ένα μεγάλο ψηφιακό πρόγραμμα στο καινούργιο κτίριο, που είναι γεμάτο από οθόνες και έτσι μπορεί ο κόσμος να βλέπει, να ακούει, να συμμετέχει διαδραστικά. Αλλά και για όσους εργάζονται εκεί, η έγνοιά μου ήταν να μην έχουν τα παλιά γραφεία, τα παλιά κομπιούτερ. Φρόντισα να βρω χρήματα μέσω χορηγών ώστε όλα, γραφεία, βιβλιοθήκη, τεχνολογικός εξοπλισμός να είναι καινούργια. Θα είναι ένα καινούργιο μουσείο.
• Από τη νέα Εθνική Πινακοθήκη τι σας εντυπωσιάζει περισσότερο;
Αυτό το μουσείο έχει καταρχήν μια απλοχωριά, δηλαδή περπατάς μέσα και ανασαίνεις. Είναι ένα μουσείο καλόχαρο, ευχάριστο. Το πιο ωραίο είναι ότι ανοίγει διαρκώς πανοράματα και προοπτικές στην πόλη. Δηλαδή και το πλανάρ και οι ράμπες σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι περπατάς μέσα στην πόλη.
Ανοίγονται μπαλκόνια διαρκώς από τις αίθουσες και εάν πας στον τρίτο όροφο βρίσκεσαι στο πιο πανοραμικό καφέ της Αθήνας, ανοιχτό από τρεις μεριές με τζαμαρία και βλέπεις μπροστά σου από τον Υμηττό, μέχρι το Φάληρο, από την Ακρόπολη μέχρι τον Λυκαβηττό. Η πρόσβαση στο καφέ είναι ελεύθερη και για όσους δεν θέλουν να πάρουν εισιτήριο, όπως και για το μεγάλο, 400 τ.μ. καφέ στο φουαγέ, που το καλοκαίρι θα βγάζει καρέκλες στον κήπο. Εξω θα υπάρχει ένα αυλάκι νερού στο οποίο θα φυτευτούν νούφαρα -το έκαναν έτσι για να θυμίζει τον Ιλισό.
• Πάντως σε τίποτα δεν θυμίζει το παλιό κτίριο.
Σίγουρα δεν είναι η παλιά αισθητική του μπάουχαους με το αδρό μπετόν. Τώρα είναι ένα πολυτελές μουσείο, με καλοδουλεμένα ξύλα, με ωραίους φωτισμούς, δηλαδή μια λιτή, μίνιμαλ πολυτέλεια, σύμφωνα με τη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Για την μουσειογραφική μελέτη έχει δουλέψει ο καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου, Γιώργος Παρμενίδης, ειδικός στο εσωτερικό ντιζάιν.
Εχει κάνει και τα έπιπλα του Μεγάρου Μουσικής, που είναι αξεπέραστης αισθητικής, ενώ είχαμε ξανασυνεργαστεί το 2000 στην επανέκθεση των συλλογών της Εθνικής Πινακοθήκης. Επίσης χάρη σε μια χορηγία ενός εκατομμυρίου έχουμε τις ωραιότερες αποθήκες της Ευρώπης, με εξοπλισμούς που παραγγέλθηκαν σε ειδικό εργοστάσιο στην Ολλανδία, και έχουν εγκατασταθεί εδώ και ένα χρόνο. Υπάρχει και το αμφιθέατρο 350 θέσεων που είναι και συνεδριακό με καμπίνες μεταφραστικές και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Αυτό θα αποφέρει κέρδη στο μουσείο γιατί θα νοικιάζεται για συνέδρια κ.λπ.
• Πάντα είχατε τη στήριξη των χορηγών.
Ναι. Εκτός από τη χορηγία των 13 εκατομμυρίων του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, είναι πολλοί οι χορηγοί που μας στηρίζουν -στα εγκαίνια θα τους αναφέρουμε όλους. Αλλά θέλω να προσθέσω ότι αυτή η κυβέρνηση έχει βοηθήσει πολύ στο να ολοκληρωθεί η επέκταση της Εθνικής Πινακοθήκης, όπως και η προηγούμενη, μέσω της Περιφέρειας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την πρώτη στιγμή έδωσε τεράστια ώθηση, η Λίνα Μενδώνη και ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον. Αλλά και από το υπουργείο, όλοι οι άνθρωποι που συνεργάστηκαν και οι τεχνικές υπηρεσίες όλα αυτά τα χρόνια δούλεψαν με αυτοθυσία, μέρα-νύχτα.
Από τα ’60s στον 21ο αιώνα
Το αρχικό κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, χαρακτηριστικό έργο του μοντέρνου διεθνούς ρυθμού, σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες καθηγητές Ν. Μουτσόπουλο, Παύλο Μυλωνά και Δημήτρη Φατούρο (ο πρώτος μελετητής αποχώρησε αργότερα). Θεμελιώθηκε το 1964 και εγκαινιάστηκε το α΄ κτίριο το 1968 και το β΄ το 1976.
Με το πέρασμα των χρόνων, η ανάγκη εκσυγχρονισμού και επέκτασης του συγκροτήματος έγινε επιτακτική, καθώς το παλιό κτίριο δεν ανταποκρινόταν πλέον στις νέες ανάγκες στέγασης και λειτουργίας ενός σύγχρονου μουσείου. Οι εκθεσιακοί χώροι, τόσο των μονίμων συλλογών όσο και των περιοδικών εκθέσεων, ήταν εξαιρετικά περιορισμένοι, ενώ οι αποθηκευτικοί χώροι ήταν ανεπαρκείς σε έκταση, ενώ δεν διέθεταν τις κατάλληλες συνθήκες για να στεγάσουν τα 20.000 έργα των συλλογών, που είχαν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Τα σύγχρονα εργαστήρια συντήρησης, η μοναδική βιβλιοθήκη ιστορίας της τέχνης, τα γραφεία διοίκησης ασφυκτιούσαν. Η απουσία αμφιθεάτρου, χώρου εκπαιδευτικών προγραμμάτων, πωλητηρίου, καφέ-εστιατορίου εμπόδιζαν την ομαλή λειτουργία του μουσείου και δεν του επέτρεπαν να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του κοινού, καθώς είχε πολλαπλασιαστεί η εκθεσιακή και εκπαιδευτική δραστηριότητα του μουσείου (5,5 εκατομμύρια επισκέπτες τις δύο τελευταίες δεκαετίες).
Επειτα από συνεχή διαβήματα της σημερινής διεύθυνσης, το υπουργείο Πολιτισμού ανέθεσε αρχικά στους πρώτους μελετητές (γραφείο Π. & Κ. Μυλωνά και Δ. Φατούρου) την εκπόνηση προμελέτης, η οποία αποπληρώθηκε, ύστερα από πολυετή καθυστέρηση, με χορηγία του Ιδρύματος Μαρία Τσάκος. Το 2008 το ΥΠΠΟ διενήργησε δημόσιο διεθνή διαγωνισμό για τις οριστικές μελέτες, ο οποίος κατέληξε στην επιλογή των γραφείων «Αρχιτεκτονική ΕΠΕ Γραμματόπουλος-Πανουσάκης» και «Δ. Βασιλόπουλος & Συνεργάτες Ε.Ε.». Ο σχεδιασμός της νέας Εθνικής Πινακοθήκης άλλαξε όχι μόνο τη λειτουργία, αλλά και την όψη της προσαρμόζοντάς την στη μουσειολογική και αισθητική αντίληψη του 21ου αιώνα.
Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Ε.Π. Αττική του ΕΣΠΑ 2007-2013, Εθνικούς Πόρους (ΠΔΕ), Περιφέρεια Αττικής και από χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Σ. Νιάρχος. Την επίβλεψη ανέλαβαν οι τεχνικές υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ (Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης Μουσείων & Τεχνικών Εργων).
ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
Συνολική έκταση: 20.760 τ.μ. (από 9.720 τ.μ.)
• Εμβαδόν νέων χώρων: 11.040 τ.μ.
• Επιπλέον εκθεσιακοί χώροι: 2.230 τ.μ.
• Εργα μόνιμης συλλογής: 1.000 (έναντι 480 στο παλαιό μουσείο)
• Αμφιθέατρο: 350 θέσεων
• Αίθουσα υποδοχής: 910 τ.μ.
• Αποθήκες έργων τέχνης 1.645 τ.μ.
• Κόστος έργου: 59.029.102 ευρώ. Από αυτά η δημόσια χρηματοδότηση είναι 42.016.982 ευρώ και η ιδιωτική 17.012.120 ευρώ.
Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
