Με δεδομένο το πόσο οικείο και αναγνωρίσιμο έχει καταστεί το design των Φινλανδών δημιουργών – από τα κινητά της Nokia μέχρι τα προϊόντα Moomin – είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο το ότι η Φινλανδία είχε μόλις 100 χρόνια για να σφυριλατήσει την σχεδιαστική ταυτότητά της στη συλλογική συνείδηση. Καθ’όλο αυτό το διάστημα, το design ήταν πάντα συνηφασμένο με το μικρό αυτό βόρειο κράτος.
Το 1917, όταν η χώρα κήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία, δημιορυγήθηκε μια έντονη επιθυμία να εξερευνηθεί και να διατυπωθεί η σημασία του να είναι κάτι φινλανδικό.
Οι αρχιτέκτονες και οι σχεδιαστές διαμόφωσαν την ταυτότητα της χώρας, επιφορτισμένοι με τη δημιουργία νέων σπιτιών και πολιτιστικών χώρων που αυτή χρειαζόταν, καθώς η οικονομία μεγάλωνε και η αγροτική κοινωνία άρχισε να εκβιομηχανίζεται. Η φιλόδοξη ατζέντα τους ήταν ανθρωποκεντρική, αισιόδοξη και προοδευτική, και ο δημοκρατικός σχεδιασμός προέκυψε ως σημαντικό χαρακτηριστικό της νέας χώρας.
Πρωτοπόροι designers
Πολλοί άνθρωποι βρήκαν μεγάλες ευκαιρίες και δημιουργικό κίνητρο στη μετάβαση της Φιλανδίας σε ανεξάρτητο σύγχρονο έθνος, με κύρια επιρρόη από τον διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Alvar Aalto. Κατά τη διάρκεια της μακράς καριέρας του, υποστήριξε ένα επαναστατικό στυλ σχεδίασης που συνδυάζει λειτουργικότητα με φυσικά υλικά και οργανικές μορφές.
Ο Aalto ήταν ένας μεγάλος πρεσβευτής της φινλανδικής σχεδίασης σε μια εποχή που οι Φιλανδοί σκέφτονταν πώς θα ήθελαν να παρουσιάζονται στον υπόλοιπο κόσμο. Όταν ο Aalto σχεδίασε το Sanatorium Paimio το 1932, εφάρμοσε τη χρηστική του προσέγγιση στο κτίριο και κάθε κομμάτι των επίπλων μέσα του απέκτησε διεθνή αναγνώριση.
Δεν άργησε να ιδρύσει την Artek, μια εταιρεία design που συνδυάζει την τέχνη και την τεχνολογία για να επιφέρει βελτιώσεις στην καθημερινή αστική ζωή. Η Artek παραμένει ένα κορυφαίο brand στο σύγχρονο design και το έργο του Aalto εξακολουθεί να είναι σεβαστό.
Οι δημιουργίες του Kaj Franck αποτελούν την επιτομή του προοδευτικού και κοινωνικά συνειδητού σχεδίου. Το 1945 ξεκίνησε να δουλεύει με την Arabia, μια εταιρία κεραμικών με έδρα το Ελσίνκι, και ξεκίνησε φτιάχνοντας λογικά τιμολογημένα, πρακτικά αντικείμενα για την εργατική και μέση τάξη. Η σειρά σερβίτσιων και πιάτων του, η Kilta (αργότερα γνωστή ως Teema) αντικατόπτριζε τους καιρούς και τις διαχρονικές ανάγκες των καταναλωτών. Παραμένει bestseller μέχρι σήμερα.
Παρά τα πρακτικά και minimal προϊόντα των Aalto και Franck, η Φινλανδία είναι όμως μια χώρα αντιθέσεων και αντιφάσεων και μια από αυτές είναι το παράδοξο ενός εσωστρεφούς εθνικού χαρακτήρα και των τολμηρών καινοτομιών που έχει δημιουργήσει.
Μια άλλη σημαντική καινοτόμος του Βορρά, είναι η Armi Ratia, η ιδρυτής της Marimekko. Η Ratia ίδρυσε το μοδάτο brand της το 1951. Η φιλοδοξία της ήταν να φέρει χρώμα και ενέργεια στα σπίτια καταθλιπτικού μεταπολεμικού έθνους. Σήμερα είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον φινλανδικό τρόπο ζωής χωρίς τη ζωντάνια του Marimekko.
Το brand έγινε επίσης σύμβολο του ισότιμου ρόλου που είχαν οι γυναίκες στη φινλανδική κοινωνία. Εδώ ήταν ηγέτες και πρωτοπόροι, δημιουργικές leaders και εμπορικά επιτυχημένες. Τα σχέδια μόδας ήταν σκόπιμα απελευθερωτικά και πρακτικά. Αυτή ήταν η συνέργεια μεταξύ των αξιών του brand και των αξιών του έθνους, με μια εκτύπωση Marimekko να είναι τόσο αυθεντικά “φινλανδική” όσο και η ίδια η φινλανδική σημαία.
Επιστροφή στη φύση
Η νέα Φινλανδία συνδύασε ένα ανεξάρτητο, προοδευτικό πνεύμα με ισχυρή και υπερήφανη εθνική ταυτότητα που είχε τις ρίζες της στο παρελθόν. Μέχρι το 1917, η Φινλανδία αποτελούσε κατά κύριο λόγο αγροτική χώρα όπου οι μικρές απομονωμένες κοινότητες καθόριζαν την κοινωνία.
Το σκληρό κλίμα και οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης δημιούργησαν έναν στωικό και επιδέξιο εθνικό χαρακτήρα με στενούς δεσμούς με τη φύση. Καθώς ο σχεδιασμός έγινε ένα εργαλείο για να διατυπώσει τι ήταν να είναι φινλανδικά, πολλοί σχεδιαστές και αρχιτέκτονες πρόβαλλαν τις αξίες και το πνεύμα αυτής της κουλτούρας.
Ο σχεδιαστής Tapio Wirkkala έγινε γνωστός για την εκπροσώπηση του φυσικού φινλανδικού περιβάλλοντος στο έργο του και για την προσαρμογή των αρχών της παραδοσιακής φινλανδικής τέχνης στη σύγχρονη βιομηχανία.
Ο Wirkkala παρήγαγε τα πάντα, από επιτραπέζια σκεύη και διακοσμητικά αντικείμενα μέχρι χαρτονομίσματα κατά τη διάρκεια της καριέρας του. Ο πάγος που απεικονίζεται σε γυαλί και ξύλο λαξευμένο σε οργανικές μορφές ήταν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα έργα του. Η συλλογή γυαλιού Ultima Thule για τη Iittala είναι ένα παράδειγμα του πώς κατέστησε δημοφιλή, τον μοναδικό φινλανδικό σχεδιασμό στη μαζική αγορά.
Οι αρχές και οι αξίες του φινλανδικού σχεδιασμού, όπως αναπτύχθηκαν ως απάντηση στις ανάγκες μιας νέας χώρας, εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα. Νέοι φινλανδοί σχεδιαστές τηρούν με υπερηφάνεια τις αξίες της κοινωνικής αντίληψης και η Φινλανδία παραμένει μια ηγέτιδα χώρα στο design, με τη σημασία του σχεδιασμού και της σχεδιαστικής σκέψης να είναι διαχρονικά αναγνωρισμένες.
Εταιρείες όπως η Artek, η Iittala και η Marimekko παραμένουν δυναμικές και ισχυρές, συνεχίζοντας να εξάγουν τη συγκεκριμένη γλώσσα σχεδιασμού της Φινλανδίας σε όλο τον κόσμο. Καθώς άλλες χώρες σιγά-σιγά αρχίζουν να σχεδιάζονται για να βοηθήσουν στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων, οι Φιλανδοί μπορούν να είναι περήφανοι, κατά τη διάρκεια του εκατονταετούς τους έτους, ότι ήταν “εκεί” πρώτοι.
