Μια φωτογραφία δείχνει δύο γυναίκες να κάθονται σε ένα πράσινο σαλόνι, να πίνουν μπύρα, να καπνίζουν και γελάνε με κάποιον εκτός κάμερας. Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί, αλλά φαίνεται να περνάνε υπέροχα.
Ο βρετανός σκηνοθέτης Lee Shulman λέει ότι αυτή είναι μια από τις αγαπημένες του εικόνες που μπορεί κάποιος να δει στο “Midcentury Memories: The Anonymous Project”, το νέο βιβλίο που επιμελήθηκε και που συγκεντρώνει 300 διαφάνειες Kodachrome που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1950.
“Για μένα, η φωτογραφία αποτυπώνει μια στιγμή αγνής φιλίας και απόλυτης ελευθερίας”, εκμυστηρεύτηκε ο Shulman σε τηλεφωνική συνέντευξη. “Μπορείς να αισθανθείς τη σχέση των δύο γυναικών και την ξεγνοιασιά τους αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή. Είναι τόσο αναζωογονητικό”.
Τα Kodachrome slides είναι ορθογώνια κομμάτια έγχρωμου φιλμ, στερεωμένα σε χαρτόνι που προβάλλονταν με ειδικούς προβολείς στον τοίχο ή σε πανό. Το ειδικό αυτό φιλμ παρουσιάστηκε από την εταιρεία Eastman Kodak το 1935 και βοήθησε στη διάδοση της φωτογραφίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πλούσιο σε κόκκους και ζεστό σε τόνους, το φιλμ μπορούσε να καταγράψει με φανταστική λεπτομέρεια αποχρώσεις του υφάσματος και δέρματος, διαφορές στην ατμόσφαιρα και στο φως. Μέχρι την ολική κυριαρχία της ψηφιακής φωτογραφίας ήταν ένας πολύ καλός τρόπος να αποτυπώνουμε στιγμές.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τα slides άρχισαν να χάνουν την δημοτικότητα τους μέχρι που το 2009 η Kodak σταμάτησε την παραγωγή του ειδικού αυτού φιλμ. Από το 2017, ο Shulman έχει συγκεντρώσει πάνω από 700.000 Kodachrome slides στο πλαίσιο του The Anonymous Project, μιας μη κερδοσκοπικής πρωτοβουλίας με έδρα το Παρίσι που συλλέγει, σαρώνει, ψηφιοποιεί και καταγράφει έγχρωμα φωτογραφικά αρνητικά και διαφάνειες από τα μέσα του 20ού αιώνα. Είναι πλέον μια από τις πιο εκτενείς συλλογές ερασιτεχνικών διαφανειών στον κόσμο.
“Κάθε διαφάνεια είναι μια ματιά στη συλλογική μας μνήμη”, είπε ο Shulman. Πράγματι, οι φωτογραφίες – οι οποίες έχουν ληφθεί από ερασιτέχνες, με ποικίλους βαθμούς φωτογραφικής ικανότητας – δείχνουν καταστάσεις οικείες για τους περισσότερους από εμάς. Υπάρχουν φωτογραφίες νεογέννητων και άλλες από την πρώτη μέρα στο σχολείο, πάρτι και οικογενειακές διακοπές, πρώτοι χοροί και γάμοι, γενέθλια, επέτειοι και άλλα.
Υπάρχει μια αίσθηση της κανονικότητας και η αίσθηση ότι δεν έχουμε αλλάξει πολύ στον τρόπο που αποτυπώνουμε τις ζωές μας. “Όπως φαίνεται στις σελίδες του βιβλίου, οι άνθρωποι συμπεριφέρονταν με τις κάμερες 35 χιλιοστών και τις Instamatics πριν από 50 χρόνια, όπως κάνουν σήμερα με το smartphone τους την εποχή του Instagram και του Snapchat”, γράφει ο κριτικός της τέχνης Richard B. Woodward στην εισαγωγή του βιβλίου. “Έβγαζαν φωτογραφίες αυτό που έτρωγαν ή/και πίνανε, πως περνούσαν στις διακοπές τους και πώς γιόρταζαν”. Ακριβώς όπως και σήμερα.
Ο σκηνοθέτης άρχισε να συλλέγει διαφάνειες αφού αγόρασε μερικά κουτιά Kodachrome του 1950 από το eBay από περιέργεια και για πολύ λίγα χρήματα. Όταν τα άνοιξε έμεινε έκπληκτος.
“Όταν αντίκρυσα τις εκατοντάδες φωτογραφίες ξένων ανθρώπων σε σούπερ ζωντανά χρώματα – παρά το γεγονός ότι ήταν πάνω από 60 χρονών – έπρεπε να κάνω κάτι με αυτές κι όχι να τις κρατήσω για τον εαυτό μου. Έτσι ξεκίνησε η όλη ιδέα για το The Anonymous Project.”
Αν και τα περισσότερα αρνητικά παραμένουν ζωντανά, η διάρκεια ζωής τους είναι περιορισμένη. Ο Shulman είπε ότι δεν προορίζονται να επιβιώσουν περισσότερο από 50 χρόνια, καθώς οι χημικές ουσίες στην ταινία διαλύονται με την πάροδο του χρόνου – γι ‘αυτό όποτε περιέρχονται νέες στην κατοχή του, τις σαρώνει όσο πιο γρήγορα μπορεί. Δεν υπάρχουν υπότιτλοι, πληροφορίες φόντου ή λεπτομέρειες, όπως ημερομηνίες ή ώρες, που να συνοδεύουν τις φωτογραφίες, αφού δεν αναφέρονταν πουθενά όταν τις απέκτησε ο Shulman.
“Ακόμη και στις σπάνιες περιπτώσεις που είχα κάποια πρόσβαση στην ιστορία αυτών των στιγμιότυπων, αποφάσισα να μην την αναφέρω. Για μένα, αυτή είναι μια υποκειμενική εμπειρία”. “Ακούγεται ωμό και κλισέ, αλλά νομίζω ότι αυτές οι εικόνες πραγματικά δείχνουν πως ακόμα και όταν είμαστε τόσο διαφορετικοί, έχουμε παρόμοιες φιλοδοξίες, ελπίδες, στόχους και τρόπους που ζούμε παρόμοια τις στιγμές μας. Κοιτώντας τις φωτογραφίες, νιώθουμε όλοι κομμάτι μιας μεγάλης οικογένειας”.
Για το βιβλίο, ο Shulman επέλεξε φωτογραφίες σύμφωνα με τις δικές του προσωπικές εμπειρίες , επιλέγοντας εκείνες που του μιλούσαν συναισθηματικά ή οπτικά. Μια ακόμα αγαπημένη του φωτογραφία απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα που κοιτάζει με προσοχή τη φωτογραφική μηχανή, καθώς κάποιος – ο εραστής της, ο Shulman εικάζει – παίρνει τη φωτογραφία της. Είναι σοβαρή, αλλά υπάρχει μια τρυφερότητα σε όλη της τη συμπεριφορά.
Ο σκηνοθέτης εφαρμόζει την ίδια υποκειμενική προσέγγιση στην ιστοσελίδα και τις εκθέσεις του The Anonymous Project, με τη συλλογή να επεκτείνεται συνεχώς. Ο Shulman είπε ότι άνθρωποι απ’όλο τον κόσμο του έχουν στείλει κουτιά παλιών Kodachrome slides, μερικά από τα οποία είχαν ξεχαστεί για χρόνια στις σοφίτες τους.
“Έχουμε μια τόσο μεγάλη ποικιλία πλέον”, εξήγεί. “Μερικές φωτογραφίες μου θυμίζουν έμενα και συγκεκριμένες ιστορίες που έχω βιώσει, ενώ άλλες ιστορίες απευθύνονται και συγκινούν άλλους. Επομένως, αυτό που βλέπει το κοινό συχνά αλλάζει”.
Ενώ οι “Midcentury Memories” τελικά δημοσιεύουν τις εικόνες σε μορφή βιβλίου, μπορεί κάποιος να αντλήσει πολλά περισσότερα από το συνολικό έργο. “Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από τους σύγχρονους ανθρώπους να διερευνήσουν τη συλλογική μας μνήμη”, δηλώνει ο Shulman. “Σήμερα περισσότερο από ποτέ, το βλέπω να παίρνει νέες κατευθύνσεις, αλλά ποτέ να μην σταματάει πραγματικά”.
*Το βιβλίο Midcentury Memories έχει εκδοθεί από την Taschen και θα το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία
